Başbakan Erdoğan, seçim sonuçlarını ‘Güvenoyu aldık’ diye yorumlarken, ‘il genel meclislerindeki oylarımız CHP-MHP toplamının üzerinde’ dedi ancak durum AKP için kritik görünüyor. Yüzde 39.32 olan CHP-MHP toplamı yüzde 38.93’lük AKP oylarını kılpayı da olsa geçti. Uzmanlar göre seçimdeki bu ‘irtifa kaybı’, AKP için yol ayrımı niteliğinde
Türkiye genelinde hem belediye başkanlığı hem de il genel meclisinde kıran kırana bir mücadele yaşandı. AKP beklenildiği gibi iki seçimden de galip çıktı ama 2004 ve 2007’deki gücünü koruyamadı, ayrıca yüzde 40’lık ‘psikolojik sınır’ın da altına indi. Başbakan Tayyip Erdoğan, partisinin MHP ve CHP’nin aldığı toplam belediye sayısını geçtiğini ve yüzde il genel meclisi seçimlerinde yüzde 39’luk oyla ‘güvenoyu’ aldığını savunsa da AKP’nin il genel meclisinde yüzde 40’ın altına düşmesi, iki önemli büyükşehiri kaybetmesi ve Ankara ile İstanbul’da başa baş mücadele yaşaması ‘irtifa kaybı’ olarak yorumlandı. Erdoğan, önceki gece seçim sonuçlarını değerlendirirken il genel meclisi bazında oy oranlarının CHP ve MHP’nin toplamından olduğunu söyleyerek bunu başarılarına kanıt gösterdi. Ancak, CHP (yüzde 23.19) ve MHP’nin (yüzde 16.13) oylarının toplamı olan yüzde 39.32, AKP’nin yüzde 38.93’lük oyunun üzerine çıktı.
Beklenmedik oy düşüşü
2009 yerel seçimlerinin en büyük sürprizi AKP’nin yaşadığı beklenmedik oy düşüşü oldu. 22 Temmuz 2007’deki milletvekili genel seçimlerinde yüzde 46.5’lik oy oranına ulaşan AKP, 2009 yerel seçimlerinde oyların yüzde 38.93’ünü alabildi. AKP, 2004’te 12 büyükşehir, 57 il ve 483 ilçede belediye başkanlığını kazanmışken, önceki gün 10 büyükşehir, 45 il ve 447 ilçeyi alabildi. Yüzde 68.41’le Konya, yüzde 60.99’la Kayseri, AKP’nin en çok oy aldığı iller oldu.
AKP 16 ili kaybetti. Geçen seçimlerde kazandığı Manisa, Balıkesir, Isparta, Uşak, Aydın, Adana, Osmaniye’yi MHP’ye, Tekirdağ, Aydın, Antalya, Giresun, Zonguldak’ı CHP’ye, Van ve Siirt’i DTP’ye, Sivas’ı BBP’ye, Yalova’yı da DP’ye kaptırdı. Şanlıurfa Belediye Başkanlığı da AKP aday göstermediği için seçimlere bağımsız katılan Ahmet Fakıbaba’nın oldu.
CHP İzmir’i vermedi, Antalya’yı aldı
CHP, 2004 yılında İzmir ve Mersin’in büyükşehir belediye başkanlığını kazanırken, son seçimlerde bunlara Antalya’yı da ekledi. İzmir CHP’nin kalesi konumunu sürdürürken, AKP’den geri aldığı Antalya’da yüzde 40.98 oy oranına ulaştı. 2004 yılında altı il ve 130 ilçe belediyesine sahip olan CHP, bu seçimlerde 10 il, 163 de ilçe kazandı. CHP bu seçimlerde Hatay hariç Akdeniz ve Marmara kıyı şeridindeki bütün illeri kazandı. Karadeniz’de Trabzon’u AKP’ye kaptırırken, Sinop ve Artvin’le Giresun’da başarıya uzandı. CHP il genel meclisi seçimlerinde oyların yüzde 23.19’ını alarak, 2007 yüzde 21 olan seçimlerine göre oylarını artırmayı başardı.
MHP oylarını iki puan artırdı
En büyük çıkışı MHP yaptı. MHP, bu seçimlerde il genel meclislerinde yüzde 16.13 oy alarak 2007 yerel seçimlerine oranla oylarını iki puan artırmayı başardı. MHP 2004’te ise yüzde 10.45’teydi. MHP 2004’te büyükşehir belediyesi kazanmazken, 2009’da Adana’yı aldı. MHP 2004 yılında sadece dört il ve 72 ilçede belediye yönetimi kazanırken bu seçimde dokuz ilin ve 128 ilçenin yönetimine geçti. MHP en çok oyu yüzde 49.33’le Kastamonu’da gördü. MHP lideri Bahçeli’nin memleketi Osmaniye bile bu orana ulaşamadı.
Seçimlerde başarıyla çıkan bir diğer parti de DTP oldu. DTP İl Genel Meclisi bazında yüzde 5.47 oy aldı. DTP, AKP’nin almak için büyük uğraş verdiği, Diyarbakır’ı kaptırmadı. DTP bir büyükşehir belediye başkanlığı, sekiz il, 50 de ilçe belediye başkanlığını kazandı. DTP Diyarbakır’da oyların yüzde 65.43’nı aldı. DTP’nin AKP’nin elinde bulunan Van ve Siirt Belediye Başkanlığı’nı alması da büyük sürpriz oldu.
Türkiye genelinde büyük bir başarı göstermese de DSP, bir büyükşehir, bir il ve 10 ilçe yönetimi almayı başardı. İl genel meclisi bazında yüzde 2.75 oy alan DSP, Eskişehir’i yüzde 51.35, Ordu’yu ise yüzde 52.68 gibi önemli oy oranlarıyla aldı.
İl genel meclisi bazında yüzde 3.72 oy alan Demokrat Parti (DP) Yalova’nın yanı sıra 38 ilçe kazandı. Yalova’yı 2004 seçimlerde, yüzde 30.25 oy oranıyla alan AKP bu seçimlerde yüzde 33.72’ye çıksa da başarıya ulaşamadı. Seçim öncesi lideri Muhsin Yazıcıoğlu’nu helikopter kazasında kaybeden BBP ise Yazıcıoğlu’nun memleketi Sivas’ta ipi göğüsledi. BBP 2004’te olduğu gibi yine üç ilçe belediye başkanlığını aldı. İl genel meclisinde oyu yüzde 2.22’de kaldı.
Yerel seçime yeni lideri Numan Kurtulmuş’la giren ve eski Başbakan Necmettin Erbakan’ın da desteği ile hareket eden Saadet Partisi ise 2004’ün de gerisine düştü. Saadet Partisi 23 ilçeyi kazanırken Anavatan dört ilçede ipi göğüsledi. Emek Partisi (EMEP) ile ÖDP de birer belediye başkanlığını kazandı.
‘AKP’deki oy düşüşü devam eder’
Radikal’e seçim sonuçlarını değerlendiren uzmanlar AKP’deki oy düşüşünün önümüzdeki seçimlerde de devam edeceği görüşünde.
Doç. Dr. Fikret Başkaya: AKP’nin 2002’den sonraki başarısı kendi gücünden ziyade bir alternatifin olmayışından kaynaklanıyor. AKP bundan sonra kan kaybetmeye devam eder ilk seçimlerde de muhalefete geçer. Aslında bu sonuçlar AKP’nin artık inişe geçtiğini gösteriyor.
Prof. Dr. Baskın Oran: Seçim sonucu AKP’yi yol ayrımına getirdi. AKP iki şekilde hareket edebilir, ya korkabilir. Korkarsa AB reformlarında zorlanır veya AB reformlarının kendisi için meşrutiyet getirici olduğuna inanır ve AB reformlarına devam eder. İnşallah ikincisi olur. Öte taraftan, CHP ve MHP’nin yükselmesi tamamen iktisadı bakımdan içine girilen kriz ve bu durumlarda milliyetçiliğin yükselmesiyle izah edilebilir. AKP birtakım çok ciddi saçmalıklar yapıyor. En baştan da turnusol kâğıdı haline gelen alkol yasakları. Bu tabi seküler olan insanları korkutuyor.
Prof. Dr. Kadir Cangızbay: Bu sonuçlar Erdoğan’ın üslubuna halkın verdiği cevaptır. Halk bu üsluptan nefret ediyor ve oylarını bir kısmını çekti. Bu bir uyarıdır. DTP kazandığı başarıyı ise Erdoğan’ın samimiyetsizliğine Kürtlerin namuslu bir tepkisi olarak değerlendiriyorum.