Maliye Bakanlığı, kayıt dışı oranının her yıl iki puan aşağıya çekilebilmesi amacıyla beş yıllık bir strateji hazırladı. 2008-2012 yıllarını kapsayan Maliye Bakanlığı Stratejik Planı'nda da yer alan kayıt dışı ekonomi ile mücadele programına göre, öncelikle 'kayıt dışı ekonomi' yeniden tanımlanacak. Daha sonra da sektörlerin kayıt dışılık oranları belirlenecek ve Türkiye geneline yönelik kayıt dışı ekonomi oranı bulunacak.

'Ahlaki yozlaşma var'

Stratejik planda, kayıtdışı ekonomik faaliyetlerin, 'kamu gelirlerini azalttığı, adaletsiz vergi sistemi oluşturduğu, haksız rekabete yol açtığı, hatalı istatistiklere neden olduğu, kaynakları verimsiz alanlara yönelttiği ve ahlaki değerler üzerinde yozlaşma yarattığı' belirtildi. Stratejide, kayıt dışılığın ekonomik ve mali politikaların üretilme ve uygulanma sürecini baltaladığı ve ticarette haksız rekabete yol açtığına da işaret edildi. Stratejide, 'gizlenen ekonomi' olarak da adlandırılan kayıt dışı ekonomiyle mücadalede de vergi denetimlerinin önemine de dikkat çekilerek, denetimlerin kayıp ve kaçağa yönelen mükellefler nezdinde caydırıcı etkisi olacağı vurgulandı. Ayrıca denetimlerin, iyi niyetli olmakla beraber hata ve eksikleri bulunan mükelleflerin eğitimine katkı sağlayacağı da ifade edildi.

Yıllar itibarıyla geriliyor

Maliye Bakanlığı'nın stratejisinde, 1998-2005'teki kayıt dışılık oranlarına da yer verildi. Buna göre, 1998 yılında yüzde 33 olarak belirlenen ekonomideki kayıt dışılık oranı, 1999'da yüzde 34.1, 2000'de yüzde 32.7, 2001 yılında ise yüzde 33.9 oldu. 2002 yılında yüzde 33.7'ye gerileyen kayıt dışılık oranı, 2003 yılında yüzde 28.8'e, 2004'te yüzde 25.8'e, 2005 yılında da yüzde 25.5'e düştü.

Denetimci sayısı artıyor

Öte yandan Maliye, KDV iadelerinde görülen usule aykırı işlemlerin giderilmesi amacıyla risk bazlı denetim sistemi için kolları sıvadı. Sistemin 2007 yılı sonunda uygulamaya konulması hedeflenirken, denetim elemanlarının toplam insan kaynağı içindeki payının da yüzde 5'ten yüzde 10'a kadar çıkarılması öngörülüyor. Maliye, IMF'ye verilen söz çerçevesinde vergi harcamalarının büyüklüğünü ortaya koyan raporunu da haziran ayı sonunda açıklayacak. IMF ile sürdürülen ekonomi programı ve Avrupa Birliği'ne (AB) uyum kapsamında mali sistemin işleyişi de sil baştan değişiyor.

Gelir İdaresi Başkanlğı bünyesindeki Büyük Vergi Mükellefleri Birimi bu yılın başında faaliyete geçerken, etkinliğinin artırılması için birim bünyesindeki denetçi sayısı artırılmıştı. Maliye Bakanlığı, BDDK gibi risk bazlı denetim sistemi için çalışmalara hız vermiş durumda. Sistem üzerindeki çalışmaların Aralık 2007 yılından önce tamamlanması bekleniyor.

Alınacak önlemler

Mevcut durumun tespitinin ardından kayıt dışına dönük önlemler hayata geçirilecek.15 adımdan oluşan pakette de şu tedbirler yer alacak:

Enflasyonun düşürülmesi

Belge düzeninin yerleştirilmesi

Vergi oranlarının düşürülmesi, muafiyet ve istisnaların mümkün olduğunca sınırlandırılarak, vergi tabanının genişletilmesi

Vergi yükünün kayıt içinde faaliyet gösteren mükellefler açısından caydırıcı olmaktan çıkarılması

Nakit ekonomisinin sınırlandırılması

Vergi yönetimi ve denetiminin etkinliğinin artırılması

Mevzuatın sadeleştirilmesi

Bürokratik işlemlerin azaltılması

Vergi denetimlerinin artırılması, denetim elemanlarının özlük haklarının ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi

Risk esaslı denetim anlayışına geçilmesi

Veri analizinin artırılması

Uzlaşma müessesesinin yeniden değerlendirilmesi

Vergi cezalarının etkinliğinin artırılması

Vergi ahlakı ve bilincinin yerleştirilmesi

Kayıt dışı istihdama yönelik tedbirlerin alınması.

Radikal