Ekonomi bürokratları tam 37 maddelik bir "kemer sıkma planı" hazırladı. Hükümet ise bu plan dahilinde uygun gördüğünü hayata geçiriyor. Bürokratlar ayrıca bu 37 maddenin 2011 yılının sonuna kadar toplam 57 milyar liralık getirisi olacağını da hesapladı.
2010 yılı bütçe çalışmalarının başlamasıyla birlikte, ekonomi bürokrasisi de mali disiplinin yeniden sağlanmasına dönük bir "kemer sıkma planı" taslağı hazırlığına girişti. Çalışmaları iki ay önceden başlanan paket, tamamlanmasıyla birlikte ekonomi bakanlarına sunuldu. Ekonomi bakanları da, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'dan gelen istek ve eleştirileri de dikkate alarak bazı uygulamaları vakit geçirmeden uygulamaya sokmaya başladı. Tamamı 37 maddeyi bulan "kemer sıkma planı"nın şimdilik yedi maddesi yürürlükte.
ŞİMDİLİK YEDİ MADDE YÜRÜRLÜKTE
Hükümet şu ana kadar listeden "akaryakıttaki ÖTV'nin artırılması, pasaport ve ehliyet başta olmak üzere değerli kağıt bedellerinin yüzde 50 artırılması, cep telefonların alınan ÖTV'nin asgari 40 TL olarak uygulanması, ilaçta yüzde 22 bandının 15'e çekilmesi ve aile hekimliği uygulamasının 33 ille sınırlanması"nı içeren düzenlemeleri hayata geçirildi. Bürokratların yaptığı hesaba göre planın bu yıl için öngördüğü gelir büyüklüğü 15 milyar 888 milyon lira.
Plandaki bir takım önlemler ise hiç uygulanmadan rafa kalkarken, bazı tedbirlerin ise halen uygulama şansı bulunuyor. Yine bazı düzenlemelerin ise ancak birinci ayağı gerçekleşmiş görünüyor. Örneğin; bürokrasinin hazırladığı listede, sigarada seyyanen paket başına 1 TL ek vergi konulması öngörülmüştü. Bu rakamın 50 kuruşluk kısmı uygulandı. Bu durum da bundan sonra atılacak adımlar arasında sigaraya yeni bir ek vergi getirilmesinin de muhtemel olduğunu gösteriyor.
YENİ ZAMLAR DA GELECEK
Listede yer alan ancak henüz yaşama geçirilmeyen düzenlemeler arasında ise hem yeni zamlar hem de kamu harcama kalemlerinden yeni kısıtlamalar var. Mesela Emlak Vergisi ve hususi araçlardaki Motorlu Taşıtlar Vergisi'yle (MTV) ilgili fazladan 1 taksit daha tahsil edilmesi düşünülüyor. Geçen hafta sonu ekonomi yönetiminin bu alanlardaki tedbirlerin üzerinde çalıştığı belirtilmişti. Bunun yanı sıra ilaç katılım paylarının artırılması, sağlık personeline aktarılan döner sermayelerin azaltılması gibi birçok tasarruf düzenlemesi de önümüzdeki günlerde gündeme gelebilir. Listede çoğu bütçe ödeneğinin de belli oranlarda kısılması planlanıyor. Taşıt alımlarının durdurulması gibi kalemlerin bulunduğu bu bölümün de aşamalı olarak yaşama geçirilmesinin mümkün olduğuna dikkat çekiliyor.
Önlemlerle ilgili taslak çalışmada, memur ve emeklilere yılın ikinci yarısında hedef enflasyona uyumlu zam verilmesi, işçilerin bir ikramiyesinin kesilmesi öngörülmüştü. Ancak söz konusu düzenlemeler uygulanmadı. Bedelli askerlikle ilgili önlem teklifine de Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay'ın soğuk baktığı biliniyor. Listede özürlülere verilen desteklerin de sınırlandırılması öngörülüyor. Ancak bu düzenlemeye de hükümetin sıcak yaklaşmadığı kaydediliyor.
İşte 37 maddelik tedbir paketi
ŞU ANA KADAR YAPILAN DÜZENLEMELER
* Akaryakıt ÖTV'sinin artırılması. Bundan 2009'da 2, 2010'da 3, 2011'de 3 milyar lira bekleniyor.
* Sigaraya seyyanen paket başına 1 TL ek vergi konulması. Bu tedbir 50 kuruş olarak uygulandı. Bu yıl 3.2, 2010'da 4.8, 2011'de 4.8 milyar lira gelir bekleniyor.
* Lüks sınıf ile birinci ve ikinci sınıf lokantalarda KDV artışı. Bu yıl 356, 2010'da 563, 2011'de 591 milyon lira bekleniyor.
* Değerli kağıt bedellerinin yüzde 50 artırılması. Bu yılki gelir beklentisi 325 milyon lira.
* Cep telefonlarından alınan ÖTV'nin asgari 40 TL olarak uygulanması. 2009 gelir beklentisi 300 milyon lira.
* İlaçta yüzde 22 bandının 15'e çekilmesi. 2009'da 333, 2010'da 541, 2011'de 586 milyon lira tasarruf hedefleniyor.
* Aile hekimliği uygulamasının 33 ille sınırlanması. Tedbir sonucunda bu yıl 277 milyon lira tasarrif bekleniyor.
YAPILMA OLASILIĞI YÜKSEK DÜZENLEMELER
* Yurtdışı çıkış harcının 30 TL'ye çıkartılması. Gelir beklentisi bu yıl için 35 milyon lira.
* Hususi araçlarda MTV'nin bir taksit fazla alınması. 2009'da ve 2010'da 1 milyar, 2011'de 1 milyar 50 milyon gelir elde edilmesi planlanıyor.
* Emlak vergisinin bir taksit fazla alınması. 2009 gelir beklentisi 850 milyon, 2010 925 milyon lira.
* Yol ve köprü ücretlerinin yüzde 20 artırılması. Bu yıl 93 milyon lira ek gelir planlanıyor.
* Gelir vergisi stopajında istisna ve muafiyetlerin yeniden düzenlenmesi 200 milyon lira bu yıl için gelir hedefleniyor.
* İlaçta katılım payının emeklilerde yüzde 10'dan 15'e, çalışanlarda yüzde 20'den 30'a çıkartılması. Gelir hedefi 2009'da 700 milyon, 2010'da 1.1 milyar, 2011'de 1.1 milyar lira.
* Sağlık personeline döner sermayeden yapılan katkı payı ödemesinden yüzde 15 kesinti yapılması. Uygulamanın bu yıl 400, gelecek yıl 636, 2011'de ise 668 milyon lira tasarruf getireceği hesaplanıyor.
* Mal ve hizmet alımlarına tasarruf genelgesi ile sınır getirilmesi. Tasarruf hedefi 350 milyon lira.
* Kamu idarelerinin taşıt alımlarının durdurulması. 2009 sonunda 150 milyon lira tasarruf bekleniyor.
* KÖYDES ödeneklerinden yüzde 20 tasarruf yapılması. Bundan 2009'da 100, 2010'da 528, 2011'de 554 milyon lira bekleniyor.
* IPA kapsamında yapılacak ulusal katkı ödemelerinin bu yıl için durdurulması. 90 milyon lira tasarruf getirecek.
* Kalkınma ajanslarına aktarılacak tutarın sınırlanması. 2009'da 50 milyon lira tasarruf sağlayacak.
* Diğer sermaye transferlerinden tasarruf yapılması. Bu uygulamanın karşılığı 50 milyon lira.
* Sokak aydınlatma bedellerinin tüketicilere yansıtılarak ödenmesi. 2009'da 250, 2010'da 528, 2011'de 554 milyon lira bekleniyor.
* Belediyelere vergi gelirlerinden verilen payda kesinti. Tasarruf hedefi 2009 için 500, 2010 için 815, 2011 için 890 milyon lira.
* Maaşa esas haftalık ders saat ücretinin 15 saatten 20 saate çıkartılması. Tedbirin bu yıl 450, gelecek yıl 675, 2010'da 714 milyon lira getirmesi hedefleniyor.
* Memurlara verilen toplu görüşme priminin kaldırılması. Bu yıl için gelir beklentisi 120 milyon lira.
* Ticaret odalarına verilen sicil ticaret harç payının yüzde 25'ten 10'a indirilmesi. Böylece 2009'da 20, 2010'da 30, 2011'de 35 milyon lira gelir hesaplanıyor.
* Barolara verilen yargı harç payının yüzde 3'ten 2'ye indirilmesi. Bunun getireceği tasarrufun ise bu yıl 15, 2010'da 20, 2011'de 25 milyon lira olacağı belirtiliyor.
YAPILMA OLASILIĞI DÜŞÜK VEYA HİÇ OLMAYAN DÜZENLEMELER
* Dövizle askerlik bedelinin 2388 euro artırılması. Uygulamadan bu yıl 25 milyon lira ek gelir bekleniyor.
* Geçici süreli bedelli askerlik uygulanması. Eğer hayata geçerse bu yıl 850 milyon lira, gelecek yıl 1.7 milyar lira bekleniyor.
* Kamu personeline ikinci yarıda hedef enflasyona göre zam yapılması. Bundan vazgeçildi. Eğer uygulansaydı gelir beklentisi bu yıl 386, 2010'da 810, 2011'de 850 milyon liraydı.
* Memura hedef enflasyona uyumlu zam verilmesi durumunda oluşacak prim kaybı. Bu da yapılmadı. Uygulansa idi primlerde bu yıl 234, 2010'da 480, 2011'de 512 milyon lira kayıp olacaktı.
* İşçilere ihtiyari olarak ödenen ikramiyenin ödenmemesi. Bu tedbirden de vazgeçildi. Uygulansa idi bürokrasinin tasarruf beklentisi 2009'da 200, 2010'da 215, 2011'de 228 milyon liraydı.
* Emeklilere yılın ikinci yarısında zammın hedef enflasyona uyumlu verilmesi. Bunun sonucu ise 2009'da 458, 2010'da 963 milyon lira, 2011'de ise 1 milyar lira.
* Savunma Sanayi Destekleme Fonu'na modernizasyon projesi tutarları için aktarılan ödeneğin iptali. Bunun sonucunda bu yıl 750, gelecek yıl 791, sonraki yıl da 831 milyon lira tasarruf sağlanacak.
* Savunma Sanayi Destekleme Fonu'na vergi gelirlerinden ayrılan payın yarıya indirilmesi. Bürokrasinin hesabı bu yapılırsa 2009'da 644 milyon lira, 2010'da 1, 2011'de 1.1 milyar lira kaynak sağlanacak.
* Sosyal yardımlaşma fonuna ayrılan payın yüzde 20 azaltılması. Bu tedbirin bütçeye katkısı bu yıl 186, gelecek yıl 350, sonraki yıl 384 milyon lira olacak.
* Özürlülerin eğitim desteği ödemesinde 1/3 oranında indirime gidilmesi. Eğer uygulanırsa bütçeye katkı 2009'da 178, 2010'da 367, 2011'de 400 milyon lira olacak.
* Özürlülerin evde bakım desteği ödemesinde 1/3 oranında indirime gidilmesi. Bütçeye katkısı bu yıl 191, gelecek yıl 333, 2010'da 430 milyon lira olarak hesaplanıyor.
37 MADDE NE KADAR GELİR GETİRECEK
Bürokrasinin önerdiği 37 maddelik tedbir paketinin tamamı uygulandığında elde edilecek gelir 2009 için 15.8, 2010 için 21.4, 2011 için ise 19.4 milyar lira olacak.