Burak Mavi/Kemal Şen'in Forbes Dergisi'ndeki dosya haberi
Türkiye'nin en büyük holdingleri vergi cenneti olarak adlandırılan çoğu Karayip Denizi'ndeki adalarda kurulu 22 şirket yoluyla uluslararası arenada
manevra yapıyor. Holdinglerin bazıları ise adalar yerine İsviçre ve Lüksemburg gibi ülkeleri tercih ediyor.
Büyük holdinglerin armadaları Karayip Denizi'ne demir attı. İstanbul'dan kalkıp ta Meksika Körfezi'nin doğusundaki bu ada zincirine gitmelerinin nedeni
ünlü Karayip Korsanı Sir Henry Morgan'ınkinden farklı olsa gerek. Ne La Santa Roja adlı gizemli kadını, ne de Altın Kupa'yı arıyor gibi bir halleri var. İspanyol
Armadası'nı yeniden batırıp korsanlık ruhunu şad etmek gibi bir kaygılarının olmadığı da açık. Daha çok paranın vergiden uzak tropikal ikliminden
faydalanmak istiyor gibiler.
Öyle olmasa Petrol Ofisi (POAŞ)'ın Bahamalar ve Cayman Adaları'ndaki şirketlerinin bu adalarda petrol aradığını ya da Enka'nın Grand Cayman Adası'nda büyük bir altyapı ihalesi aldığını varsaymamız gerekecekti.
Çoğu kuruluş gayesini okyanus manzaralı şirketlerinin üzerinden “tahvil ihracı yoluyla yeni kredi imkanları elde etmek” olarak açıklıyor. Bu şekilde grup şirketlerine ucuz kaynak yaratılabiliyor ve daha büyük projelere adım atılabiliyor. Ancak dillendirilmese de adalarda kurulu şirketlerin çok düşük oranlarda vergiye tabi tutulmaları bazılarında sadece masraf alınıyor- Karayip Adaları'nın cazibesini artırıyor.
Küresel trend de bu yönde. Dünyanın en büyük yatırım fonlarından Amerikan Fidelity ve Japon Noumura, fonlarını offshore üzerinden yönetiyor. Dünyaca ünlü spekülatör George Soros sahip olduğu 21 milyar dolarlık fonun yüzde 90'ını ve danışmanlığını yürüttüğü yüz milyarlarca doları off-shore'larda tutuyor. Karayip Denizi'ndeki bu zincir adalar küresel finansal sisteminin merkezi konumunda.
Bu vergiden uzak tropikal iklimin cömertçe sunduğu kaynak imkanları Türkiye'deki işadamlarını da kendisine çekiyor. İçlerinden biri özellikle bu ılıman iklimden çok etkilenmiş görünüyor. Çukurova Grubu'nun patronu Mehmet Emin Karamehmet'in İngiliz Virgin Adaları, Hollanda Antilleri ve Panama'da
toplam dört şirketi bulunuyor. Şirketlerinin ortaklık yapılarını Rusların tahta bebekleri matruşkalar gibi iç içe tasarlayan Karamehmet, Çukurova Holding'in yüzde 65.26 hissesini ve Turkcell'deki yüzde 27.1'lik payını Karayip Denizi'ndeki bu dört şirket ve İsviçre'de kurulu biri banka, üç şirket üzerinden kontrol ediyor.
Turkcell projesi üzerinden Karamehmet'le yolları kesişen Murat Vargı da sahip olduğu MV Holding üzerinden yine Karayip Denizi'nde fakat Hollanda Antilleri'nde MV Investments adında bir şirket kurdu. Murat Vargı'nın sahip olduğu 5.8'lik Turkcell hissesinin 1.7'lik kısmı MV Investments üzerinde bulunuyor.
Enka İnşaat da dünyanın en büyük üçüncü inşaat firması olan ve 2005 yılında 18.1 milyar dolar ciro elde eden Bechtel şirketi ile Grand Cayman Adası'nda ortak şirket kurdu. Bechtel ile yürütülen projelerde olası gereksinimler bu şirket üzerinden karşılanıyor.
POAŞ ise Grand Cayman adasında şirket kuranlardan. 2004 yılında Petrol Ofisi Oil Financing Limited şirketini kuran POAŞ daha önce 2001 yılında
Bahamalar'da Petrol Ofisi International Oil Trading Ltd. adı altında bir şirket daha kurmuştu. POAŞ bu iki şirket ve Hollanda'da bulunan bir başka şirketi finansal kaynak ihtiyacını karşılamak için kullanıyor. Tıpkı PO AŞ gibi Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı da 1988 yılında Kanal Adaları'nda kurduğu Turkish Petroleum International Company Ltd. şirketi üzerinden finansman sağlıyor.
Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (Botaş) ise Manş Denizi'ndeki Jersey Adaları'nı tercih etmiş. Ancak Jersey Adaları için 'tam bir vergi cenneti' demek doğru bir tanımlama olmaz. Düşük vergilerin olduğu fonksiyonel bankacılık yapan bir merkez demek daha doğru. Botaş International Ltd. 1996 yılında kuruldu ama personel alımı ancak 2003 yılından sonra başladı.
Huzuru Cayman Adaları'nda arayan bir diğer işadamı ise Azizler Holding'in sahibi Aziz Zapsu. En medyatik Başbakanlık danışmanı Cüneyd Zapsu'nun ağabeyi Aziz Zapsu bir süre önce şirketi Azizler Holding üzerindeki BİM A.Ş.'nin yüzde 40 hissesini satmış, ardından ForYou mağazalarını açmıştı. For You mağazalarına daha sonra Hüsnü Özyeğin ve AIG'nin ortak olduğu iddia edilmişti. Halen For You Bakım Ürünleri Şirketi'nin yüzde 99,99'luk hissesi Cayman Adaları'ndaki Sevenoaks Finance Holding üzerine kayıtlı ve genel kurul toplantılarında tutulan hazirun cetvellerinde şirketi temsilen Aziz Zapsu'nun imzası bulunuyor.
Bankacılık sektörü ise ada tercihini Karayip Denizi yerine İrlanda Denizi ve Akdeniz'den yana kullanıyor. Garanti Bankası Malta'da bir fon yönetim şirketi, Finansbank ise bir banka kurmuş. Malta'da vergi konusunda yüksek oranda 'indirilebilir gider' gibi bazı özel düzenlemeler var. Ayrıca Fransa, İtalya, İngiltere ve Hollanda başta olmak üzere birçok ülkeyle yapılan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarından yaralanma imkanı bulunuyor.
Buna ek olarak yabancı sermaye girişinde kambiyo kontrolü yok. Sermaye çıkışı bazı sınırlamalara tabi olmakla birlikte uluslararası işlemleri etkileyecek mahiyette değil. Ceza Kanunu'nun 257'nci maddesi hem kamu görevlileri ve meslek sahiplerine hem de kurum çalışanlarına meslek sırlarının saklanması zorunluluğunu getiriliyor.
GSD Yatırım Bankası ise İrlanda Denizi'ndeki Isle of Man Adası'nı seçmiş. İrlanda Denizi'nin hemen güneyinde yer alan Manş Denizi'ndeki Jersey Adası'nda Sabancı Holding'in Universal Trading adında bir şirketi var. Zorlu Grubu'nun armadası Vestel Elektronik ise Cayman Adaları'nda kurulu Vestel Electronics Finance Ltd. filikası üzerinden tahvil ihracı yoluyla finansman sağlıyor.
Holdingler için ikinci cazibe merkezi İsviçre. İsviçre de tam olarak bir vergi cenneti sayılmaz. Uyguladığı vergi oranları OECD ülkelerine yakın. Ancak dünyanın en önemli finans merkezlerinden birisi olması ucuz kaynak arayan Türk şirketlerini de burada bulunmaya zorluyor. İsviçre'de Koç, Doğuş, Fiba ve Çukurova Holding'e ait ikisi banka olmak üzere finans alanında faaliyet gösteren toplam altı şirket var. Holdinglerin üçüncü tercihi Lüksemburg. Lüksemburg da tam bir vergi cenneti değil. Ancak yatırımcılara önemli avantajlar sunuyor. AB'nin belirlediği standartlarda vergi oranları uygulama taahhüdüne rağmen halen dışarıda yerleşik kişilere ait banka hesapları herhangi bir vergilendirmeye tabi değil. Ayrıca bankalar için çeşitli yatırım teşvikleri sağlanıyor ve birçok ülkeyle yapılan vergi anlaşmalarından yararlanma olanağı sunuluyor. Bütün bankalardaki kişilere ait mevduat belli bir limite kadar garanti altına alınmış durumda.
Ayrıca Lüksemburg, holding şirketleri için çeşitli iyi olanaklar hazırlamış. Faaliyetleri sadece finansal varlıkların yönetimiyle sınırlanmış. Holding faaliyetlerine, net kazanç üzerinden vergilendirme, sermaye artırımlarında düşük vergilendirme (yüzde 1) ve kar payları dağıtımında stopaj uygulamama gibi vergi avantajları var.
Burada Unit Grup, Tekfen ve Doğuş Holding'e ait beş şirket bulunuyor. “Vergi Cennetleri” olarak tanımlanan bu ülkedeki şirketlerin varlığı kadar şirketler üzerindeki hisseler de önemli. Peki hangi şirket kime ait ve üzerinde hangi şirketlerin hisselerini taşıyor?
Okyanus Manzaralılar
Çukurova Grubu
Çukurova Finance International: İngiliz Virgin Adaları'ndaki şirket Çukurova Telecom Holdings'in yüzde 51'ine sahip.
Çukurova Investments: Hollanda Antilleri'ndeki şirket Turkcell İletişim A.Ş.'nin yüzde 5,99 hissesine sahip.
Çukurova Telecom Holding: İngiliz Virgin Adaları'ndaki şirket Turkcell İletişim A.Ş.'de yüzde 51 hissesi olan Turkcell Holding'in yüzde 52,91'ine sahip.
Buselten: Panama'daki şirket Çukurova Holding'de yüzde 58,26 hissesi olan Karamko A.Ş'nin yüzde 99,92'sine sahip.
Borak S.A.: İsviçre'deki şirketin Çukurova Holding'de yüzde 7 hissesi var. Ayrıca Banque De Commerce Et De Placements S.A.'de (BCP) yüzde 69
hissesi bulunuyor.
Avor InvestmentCompany Inc.: İsviçre'deki şirketin Çukurova Çelik'te yüzde 6,4 hissesi var.
Unit Grup
Unit Investments B.V.: Rotterdam'daki şirketin Unigaz'da yüzde 79 hissesi var. Ayrıca Unit Elektrik Enerjisi'nde yüzde 74, Genel Enerji Sanayi ve Ticaret
A.Ş.'de yüzde 74 ve Unit Enerji Teknolojileri'nde yüzde 80 hissesi var.
European Power Systems: Lüksemburg'daki şirketin Unigaz'da yüzde 15 hissesi var. Ayrıca Unit Elektrik Enerjisi'nde yüzde 20, Genel Enerji Sanayi ve
Ticaret A.Ş.'de yüzde 20 ve Unit Enerji Teknolojileri'nde yüzde 5 hissesi bulunuyor.
Unit Investments S.A.: Lüksemburg'daki şirketin Unigaz'da yüzde 2 hissesi var. Bunun yanında Unit Turizm'de yüzde 95, Unit Elektrik Enerjisi'nde
yüzde 2, Genel Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.'de yüzde 2 ve Unit Enerji Teknolojileri'nde yüzde 5 hissesi bulunuyor.
European Energy Systems S.A.: Lüksemburg'daki şirketin Unigaz'da yüzde 2 hissesi var. Şirket, Unit Elektrik Enerjisi'nde yüzde 2 ve Genel Enerji Sanayi
ve Ticaret A.Ş.'de ise yüzde 2 hissye sahip.
Doğan Grubu
Petrol Ofisi Oil Financing Ltd.: Cayman Adaları'ndaki şirketin yüzde 100'ü Doğan Holding'in yüzde 52.73'üne sahip
olduğu POAŞ'a ait.
Petrol Ofisi International Oil Trading Ltd: Bahamalar'daki şirketin yüzde 100'ü Doğan Holding'in yüzde 52.73'üne sahip olduğu POAŞ'ın.
MV Holding
MV Investments: Hollanda Antilleri'ndeki şirketin Turkcell İletişim A.Ş.'de yüzde 1,7 hissesi bulunuyor.
Tekfen Holding
TST International Finance S.A.: Lüksemburg'daki şirket üzerinde Tekfen Holding'e ait Toros Tarım'da yüzde 77,1 hissesi var. Ayrıca Tekfen Sanayi Yatırım A.Ş.'de de yüzde 96,1 hissesi bulunuyor.
Azizler Holding
Sevenoaks Finance Holding: Cayman Adaları'ndaki şirket For You Bakım Ürünleri'nin yüzde 99,99 hissesini elinde tutuyor.
Okyanus Manzaralılar
ŞİRKETİN ADI ÜLKESİ HİSSE ORANI % BAĞLI BULUNDUĞU GRUP
Çukurova Finance International İngiliz Virgin Adaları 100 Çukurova Grubu
Çukurova Investments Hollanda Antilleri 100 Çukurova Grubu
Çukurova Telecom Holdings Ltd. İngiliz Virgin Adaları 51 Çukurova Grubu
Buselten Panama 100 Çukurova Grubu
MV Investements Hollanda Antilleri 100 MV Holding
Vestel Elecronics Finance Ltd. Cayman Adaları 100 Zorlu Grubu
Sevenoaks Finance Holding Cayman Adaları - Azizler Holding
Bechtel-Kentech International Ltd. Grand Cayman Adası 50 Enka İnşaat
Petrol Ofisi Oil Financing Ltd. Grand Cayman Adası 100 POAŞ
Petrol Ofisi International Oil Trading Ltd. Bahama Adaları 100 POAŞ
Garanti Fund Management Company Ltd. Malta 31.67 Doğuş Holding
Finansbank Malta Malta 9.7 Fiba Holding
Turkish Petroleum International Company Ltd. Kanal Adaları 100 TPAO
Universal Trading Jersey Adası 100 Sabancı Holding
GSD International Ltd. Isle of Man Adası 100 GSD Yatırım Bankası
Botaş International Ltd. Jersey Adası 100 Botaş
Sabancı Bank Ltd. Guernsey Adası 65 Sabancı Holding
Garanti Financial Services plc. İrlanda 31.67 Doğuş Holding
FIBA IFSC İrlanda 100 Fiba Holding
Opet Trade Ltd. İrlanda 100 Koç Holding
Zorlu Financial Services Ltd. İrlanda 100 Zorlu Grubu
VITRA Ireland İrlanda 50 Eczacıbaşı Holding
Göl Manzaralılar
ŞİRKETİN ADI ÜLKESİ HİSSE ORANI % BAĞLI BULUNDUĞU GRUP
Borak S.A. İsviçre 100 Çukurova Holding
Avor Investment Compant Inc. İsviçre 100 Çukurova Holding
Finansbank İsviçre İsviçre 9.7 Fiba Holding
Banque De Commerce Et De Placements S.A İsviçre 69 Çukurova Holding
Banque De Commerce Et De Placements S.A İsviçre 31 Koç Holding
Kofisa S.A. İsviçre 50 Koç Holding
Doc Finance S.A. İsviçre 100 Doğuş Holding
Doğuş Luxembourg S.a.r.l Lüksemburg 100 Doğuş Holding
TST International Finance SA. Lüksemburg 100 Tekfen Holding
European Energy Systems S.A. Lüksemburg 100 Unit Grup
UNIT Investments S.A. Lüksemburg 100 Unit Grup
European Power Systems Lüksemburg 100 Unit Grup
UNIT Investments B.V. Hollanda 100 Unit Grup
Collar Holding B.V. Hollanda 100 Zorlu Grubu
Not: Dosya ile ilgili detaylı bilgileri Forbes'in Temmuz sayısında bulabilirsiniz