İmza için Başbakanlık'a gönderilen kanun taslağına göre, verimli çalışmayan haller kapatılacak.

Hallerin yönetimi belediyelere verilirken, özel hal kurulmasının önündeki engeller de kaldırılacak. Komisyoncu gelirine yüzde 6 sınırlaması getirilen taslak, üretici birliklerine doğrudan satış imkânı da veriyor. Düzenlemeyle, halen tarlada 50 kuruş olan bir kilo domatesin markette 5 katı fiyata satılmasının önüne geçilmesi planlanıyor.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, uzun süredir üzerinde çalıştığı 'Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı'nı Başbakanlık'a gönderdi. Başbakanlık çevrelerinden edinilen bilgiye göre, taslakla sebze-meyve ticareti yeniden düzenleniyor. Eski taslakta valiliklere verilmesi düşünülen hal kurma yetkisi, tamamen belediyelere bırakılıyor. Belediyeler, verimsiz çalışan mevcut toptancı hallerini kapatabilecek, başka yere taşıyabilecek veya verimli hale gelmeleri için bu hallere süre verecek. Tarladan tüketiciye anormal fiyat artışlarını önlemek için hal komisyoncularına da sınırlama getiriliyor. Buna göre, komisyoncular aracılık faaliyetlerinde kendi kusurlarından kaynaklanan her türlü zarardan sorumlu olacak ve en fazla yüzde 6 komisyon alabilecek. Ayrıca komisyoncu ve tacirlere, mal bedelinin üreticiye ödendiğini ispat etmek mecburiyeti getiriliyor. Semt pazarlarının en az yüzde 10'u üretici satış yeri olarak ayrılacak. Üretici birliklerinin doğrudan ürün satışına imkân verilerek, ucuz tüketimin önü açılacak.

İmar planlarında ayrılmış hal yerleri, toptancı hali kurulabilmesi için belediyeler tarafından 'Yap-işlet', 'Yap-işlet-devret', 'Üst hak tesisi' modelleriyle kişi veya kurumlara devredilebilecek. Mevcut hallere, yeni çıkan kanuna uygun hale gelmeleri için süre tanınacak. Özellikle birbirine çok yakın hallerin, mahalli idare birliği şeklinde tek çatı altında toplanması teşvik edilecek. Verilen süre sonunda kanuna uygunluğu sağlayamayan hallerin kapatılması öngörülüyor.

Ürünlere künye geliyor

Sebze ve meyve ticaretini yeniden düzenleyen taslakta öne çıkan bir diğer yenilik ise 'ürün künyesi' uygulaması oldu. Artık pazardan alınan bir meyvenin üreticisi, üretim yeri, hasat tarihi gibi özellikleri tüketici tarafından görülebilecek.

Tasarı taslağı, perakende satış yapanlara da sınırlama getiriyor. Satışa sunulan meyve ve sebzenin toptancı hallerinden alındığı veya herhangi bir toptancı haline bildirildiği belgelenecek. Belgelenen ürünlerin satışı engellenemeyecek ve bunlardan hal vergisi alınamayacak. Toptan satış miktarından az olmamak kaydıyla bütün gerçek ve tüzel kişiler, toptancı hallerinden mal satın alabilecek. Taslak, hallerin yönetimini tamamen belediyelere veriyor. Belediyelerin sorumluluğunda kurulacak yönetim, hallerde güvenlik, temizlik gibi hizmetleri yürütecek. Düzenlemeyle hallerdeki işyeri kiralamalarının da sınırlaması planlanıyor. İşyerlerinin kiraya verilmesinde mevcut kiracılara öncelik verilecek. Bu kiracılara ihale bedeli üzerinden yüzde 25 indirim yapılacak. Ancak, kira süresi 10 yılı geçmeyecek. Hallerdeki analiz ve kalite kontrolleri Sanayi ve Tarım bakanlıklarınca yürütülecek.

Hallerdeki anlaşmazlıklar, 'hakem heyeti'ne havale

Hallerde üreticiler ile meslek mensupları arasında veya diğer konularda yaşanan sorunların çözümü için yeni bir mekanizma öngörülüyor. Sanayi Bakanlığı tarafından hazırlanan kanun taslağına göre, hallerde yaşanan problemlerin çözümü için il merkezlerinde 'hal hakem heyeti' kurulacak. İhtiyaç halinde bakanlığa, ilçelerde de aynı heyeti kurma yetkisi tanıyan taslak, sekreterya görevini Sanayi ve Ticaret İl müdürlüklerine veriyor. Heyette, Sanayi İl müdürlüğünden bir üye, tarım il müdürlüğü, belediye, ziraat odası, ticaret ve sanayi odası (ticaret ve sanayi odasını ayrı olduğu yerlere ticaret odası), esnaf ve sanatkârlar odaları birliği, barolar, en fazla üyeye sahip tüketici örgütü ile komisyoncu ve tacirlerin oluşturduğu dernekçe seçilecek birer üye yer alacak. Değeri 50 bin yeni liranın altındaki uzlaşmazlıklarda Hakem Heyeti'ne başvuru mecburi olacak. Heyetin vereceği karar için asliye ticaret mahkemelerine itiraz edilebilecek. Ancak itiraz, hakem heyeti kararının uygulanmasını durduramayacak. Değeri daha yüksek davalarda ise hal hakem heyetinin vereceği karar, asliye mahkemesine delil olarak sunulabilecek. Taslakta öne çıkan bir diğer unsur da, 'toptancı hal konseyi' kurulması. Yılda en az bir kez toplanacak olan konsey, kanun ve mal ticaretinin uygulanmasını takip edecek.