Anayasa Mahkemesi’nin askerlere sivil yargı yolunu açan düzenlemeyi
iptal etmesi, “yetki tartışmaları”nı da beraberinde getirdi. Genelkurmay,
mahkemelerin askeri yargının görev alanına giren dosyaları göndermesi
gerektiği açıklaması yaparken bazı hukukçular, “Hükümete ve Meclis’e
karşı” suçlarda yetkinin, hâlâ “sivil yargıda” olduğunu savundu.

ANAYASA Mahkemesi’nin askerlere sivil yargı yolunu açan düzenlemeyi iptal etmesi, gündeme damgasını vuran darbe planlarıile ilgili yetki tartışmasını da
beraberinde getirdi. İstanbul’dan Ankara, Hakkâri, Van’a kadar çok sayıda sivil
ve askeri mahkeme yeniden değerlendirme yaparak, son kararlarını verecek.
Halen sivil yargıda yürüyen ve kararla tartışmalı hale gelen davalar şöyle:

SUİKAST İDDİASI: Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a suikast iddiası kapsamında sekiz subay sorgulanmıştı. Şimdi dosyanın askeri yargıya gitmesi söz konusu.

SIRLAR ODASI BELGELERİ: Hâkim Kadir Kayan’ın “sırlar odası”ndaki aramalarda bulduğu öne sürülen belgeler ile ilgili açılacak olası davalarda ise iptal hükmü işleyecek, Kayan’ın belgeleri askeri yargıya devretmesi gerekecek.

ERGENEKON DAVASI: Ergenekon soruşturmasını yürüten savcılar, uyum yasaları kapsamında ‘askerlerin askeri, sivillerin sivil yargıda’ yargılanmalarına ilişkin düzenlemeye dikkat çekerek, emekli askerlerin “sivil” olduğu gerekçesiyle yargılama yerinin “sivil yargı” olacağı görüşünü savunuyor.

TOLON VE ERUYGUR: Hurşit Tolon ve Şener Eruygur ile ilgili dava da bu görüş doğrultusunda sivil yargıda görüldü. Ancak, iddianamelerde emekli askerler ile ilgili iddialar, görev yaptıkları döneme ilişkin olduğundan bu kişilerin yargılama yerinin “askeri yargı” olduğu görüşü hâkim.Muvazzaf askerlerin
dosyaları da askeri yargıya geçecek.

DARBE DAVASI: Aralarında emekli komutanlar Özden Örnek, Aytaç Yalman, İbrahim Fırtına’nın da bulunduğu zanlılar hakkındaki davada da yetki tartışması doğdu. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı kuvvet komutanlarının ‘emekli’ olduğu gerekçesiyle soruşturma yetkisi isteyecek. Askeri yargı ise
suçun görevli oldukları dönemde isnat edildiğini bildirebilir.

DAĞLICA DAVASI: PKK’nın kaçırdığı sekiz askerin yargılandığı Dağlıca davası Van Askeri Mahkemesi’nde sonuçlandı. Davanın temyiz incelemesinin ise hangi temyiz mahkemesinde yapılacağı yetki tartışmasını beraberinde getirecek. Çünkü değişikliğin ardından Askeri Mahkeme’nin davayı sivil mahkemeye devretmesi gerekiyordu.Mahkeme, görevsizlik kararı vermeden, davayı bitirdi.

KAFES PLANI: Azınlıklara suikast yapılacağı iddiaları nedeniyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından başlatılan Kafes Soruşturması da
yetki tartışmasına girdi. Tutuklanan 10 subayın ‘asker kişi’ olması nedeniyle
davada askeri yargının yetkili olması gerekirken; suçun TCK’da düzenlenmesi ve askerlikle ilgili olmaması nedeniyle bu soruşturmada da yetki tartışması yaşanacak.

ISLAK İMZA: “AK Parti’yi ve Gülen’i bitirme planı” iddiasıyla ile ilgili İstanbul Başsavcılığı’nca soruşturma yürütülüyor. Islak imzanın sahibi olduğu iddia edilen Albay Dursun Çiçek’in halen görevde olması ve planın karargâhta yazıldığı iddiaları nedeniyle soruşturmanın askeri yargının yetkisi alanında olduğu iddia edildi. Ancak, bu suç TCK’da tanımlandığından sivil yargı da
‘yetki’ itirazında bulunabilecek.

ŞEMDİNLİ’DE GÖREVSİZLİK: Şemdinli’ de 2005 yılındaki patlamalar nedeniyle yargılanan astsubaylar Ali Kaya ile Özcan İldeniz’in yargılaması Van Askeri Mahkemesi’ nde devamediyor. Askeri Savcı’nın, iptalinden önce değişiklik kapsamında talep ettiği görevsizliği dün mahkeme kabul etti. Şimdi Hakkâri Ağır Ceza Mahkemesi bu konuda “yetki” kararı verecek.

‘Ellerine yüzlerine bulaştırdılar’

ANAYASA Mahkemesi’nin iptal kararı siyasileri de böldü.

Hakkı Süha Okay (CHP): İnatla Anayasa’ya aykırı hüküm getireceksiniz, Mahkeme iptal edince mağduriyet havası yaratacaksınız. Bir uyanıklık, bir fırsatçılık, kelime oyunu ayaklarına dolandı. Bu düzenlemeyi ellerine yüzlerine bulaştırmışlardır.

Oktay Vural (MHP): Cumhurbaşkanı ivedilikle düzenleme yapın diyor ama
Hükümet yapmıyor. Belki bunun iptal edilmesini istiyordu. Amaç, bunun
üzerinden siyasal rant oluşturmak.

Burhan Kuzu (TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı): Yanlış bir karardır. Süren davaları etkileyen bir şey olursa gerekli tedbirleri alırız.

HUKUKÇULARDAN FARKLI YORUMLAR

PROF. DR. YAVUZ ATAR: Son derece titizlikle ele alınması gereken bir
konu. Kafes ve Balyoz planları soruşturmalarında, bu suçlar TCK’da düzenlendiği için sivil mahkemelerin yetkili olması gerekiyor.

ALİ FAHİR KAYACAN Eski Ask.Yargıtay Genel Sekr.: Anayasa’da askeri mahkemelerin görevleri için asker kişi olması, askeri mahalde olması ve askerlikle ilgili olması unsurları öne sürülüyor. Bu unsurlar birbirleriyle “veya” ile bağlandığından, biri askeri yargının yetki alanı için yeterli olabilir.

H. SAMİ TÜRK Eski Adalet Bakanı: Halen devam eden davalarda komutanlık yapmış kimselerin emekli olduktan sonra suçlandıkları görülmektedir. Burada isnat edilen suç görev sırasında işlenmişse Anayasa 145. maddesine girer ve askeri yargının yetki alanına girer, emeklilik sırasında işlenmişse yetki sivil yargıdadır.

VURAL SAVAŞ Eski Yargıtay Cum. Başs.: Alınan karar çok doğru, oy birliği ile çıkması da bunu gösteriyor. Bu tüm soruşturmaları etkileyecek.

YEKTA GÜNGÖR ÖZDEN eski Anayasa Mahk. Başk.: Karar doğru. Askerin
askerlikle ilgili görevini bahanelerle siyasi mengeneye almak için sivil yargıya
teslim etmenin anlamı yoktur. Hükümet bundan vazgeçmeli.

SABİH KANADOĞLU Yargıtay Onursal Başs.: Mahkeme iptal kararını verirken, yasamaya belli süre tanımadı ya da belirli bir süre ertelenmesi kararı vermedi.
Bu nedenle adli yargıdaki tüm dosyaların derhal askeri yargıya devredilmesi gerekir.

DOÇ. DR. ÜMİT KOCASAKAL Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fak.: Mahkeme’nin kısa kararı, Resmi Gazete’de yayınlanınca sonuç doğurur. Bu nedenle askerlerin görevleriyle ilgili ya da askeri mahallerde işlendiği iddia
edilen suçlarla ilgili soruşturma ve kovuşturmaların görevsizlikle askeri yargıya gönderilmesi gerekir. Bu hukuki bir zorunluluk.

PROF. DR. SÜHEYL DONAY:
Askerin, askeri mahalde ya da görevli olarak eylemi gerçekleştirmesi halinde, görev askeri yargıdadır. ‘Eylem askeri mahalin dışına taştı’ ya da ‘Görevli
değildi’ denirse sivil yargıda kalabilir. Ancak bu iptal tartışma yaratacak.